Αυτοεκπληρούμενη προφητεία – Ανάλυση
Αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι ουσιαστικά η πεποίθηση ή προσδοκία που έχει ένα άτομο για ένα μελλοντικό γεγονός, που στο τέλος ανταποκρίνεται σε αυτή του την προσδοκία. Αν για παράδειγμα, ξυπνήσετε και σκεφτείτε, χωρίς κανέναν ιδιαίτερο λόγο, ότι σήμερα θα είναι μια άσχημη μέρα, η στάση σας μπορεί να κάνει την πρόβλεψή σας πραγματικότητα. Μπορεί ασυνείδητα να προσπαθήσετε να επιβεβαιώσετε την προσδοκία σας, αγνοώντας τα θετικά που συμβαίνουν, ενισχύοντας τα αρνητικά.
Αυτοεκπληρούμενη προφητεία και ψυχολογία
Υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις του αντίκτυπου των πεποιθήσεων και των προσδοκιών μας, ιδιαίτερα όταν είμαστε πεπεισμένοι ότι οι προβλέψεις μας θα πραγματοποιηθούν. Ένα παράδειγμα της αυτοεκπληρούμενης προφητείας στην ψυχολογία είναι του placebo effect. Το placebo effect αναφέρεται στην αντιμετώπιση συμπτωμάτων και στην θεραπεία καταστάσεων, χωρίς την χρήση πραγματικού φαρμάκου. Η πεποίθηση και πίστη των ασθενών είναι αρκετή για να θεραπευτούν.
Κοινωνιολογία και Μέρτον
Ο Μέρτον, ένας από τους σημαντικότερους κοινωνιολόγους στην ιστορία, παρατήρησε ότι μερικές φορές μια πεποίθηση αναγκάζει την πραγματικότητα να ταιριάζει με την πεποίθηση. Γενικά, εκείνοι που βρίσκονται στο επίκεντρο μιας αυτοεκπληρούμενης προφητείας δεν καταλαβαίνουν ότι οι πεποιθήσεις τους οφείλονται για την κατάσταση που βιώνουν. Αυτές οι προφητείες μπορεί να περιλαμβάνουν ενδοπροσωπικές διαδικασίες (δηλαδή, η πεποίθηση ενός ατόμου επηρεάζει τη συμπεριφορά του/της) ή/και διαπροσωπικές διαδικασίες (δηλαδή, η πεποίθηση ενός ατόμου επηρεάζει τη συμπεριφορά ενός άλλου ανθρώπου).
Αν και η αυτοεκπληρούμενη προφητεία μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, ο Μέρτον μελέτησε περισσότερο το πως επιδρά στις φυλετικές προκαταλήψεις και διακρίσεις. Παρατήρησε ότι τα άτομα με φυλετικές προκαταλήψεις ήταν πιθανό να συμπεριφέρονται σε άτομα άλλων φυλών με τρόπο που να οδηγεί σε επιβεβαίωση των προκαταλήψεών τους. Για παράδειγμα, εκείνοι που θεωρούσαν τους έγχρωμους ανθρώπους πνευματικά κατώτερους απέφευγαν να τους μιλήσουν, χωρίς να δίνουν καμία ευκαιρία να αποδειχθεί το αντίθετο.
Αυτοεκπληρούμενη προφητεία και κατάθλιψη
Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο και στην εμφάνιση, αλλά και επιδείνωση της κατάθλιψης. Ένα άτομο με κατάθλιψη μπορεί συχνά να έχει αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του:
- “Είμαι άχρηστος”
- “Δεν μπορώ να δουλέψω σωστά”
- «Δεν με αγαπάει κανείς»
- «Κανένας δεν με συμπαθεί»
- «Αφού κανείς δεν με συμπαθεί, δεν έχω φίλους».
Εάν οι σκέψεις της συνεχίσουν για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, μπορεί να διαπιστώσει ότι πραγματικά δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά πλέον. Μπορεί να νιώθει αδυναμία και για τα πιο απλά πράγματα, όπως το να φάει, να κάνει μπάνιο και να βγει για μια βόλτα. Γενικότερα, αυτός ο τρόπος σκέψης μπορεί να επηρεάσει όλες τις πτυχές της ζωής, όπως τις ερωτικές και εργασιακές σχέσεις.
Ένα παράδειγμα αυτοεκπληρούμενης προφητείας στις ερωτικές σχέσεις μπορεί να είναι το ακόλουθο.
Εάν μια γυναίκα αρχίσει να βγαίνει με κάποιον με την υπόθεση ότι αυτός δεν είναι κατάλληλος για σχέση, πιθανότατα να αποφύγει να επενδύσει πολύ χρόνο ή προσπάθεια. Η απουσία επένδυσης μπορεί να οδηγήσει τον/την σύντροφό της να έχει αμφιβολίες και να αισθάνεται ότι είναι απόμακρη και μη διαθέσιμη και να θεωρήσει ότι δεν είναι κατάλληλη για κάτι πιο σοβαρό.
Όταν αποφασίσει να λήξει την σχέση, η γυναίκα μπορεί να σκεφτεί ότι τελικά είχε δίκιο και ότι το άτομο που έβγαινε δεν ήταν όντως κατάλληλος για σχέση. Ωστόσο, η υπόθεσή της πιθανότατα επηρέασε τη συμπεριφορά της και ουσιαστικά ακύρωσε ασυνείδητα τις όποιες πιθανότητες υπήρχαν για μια σοβαρή σχέση.
Διαβάστε περισσότερα για:
