Οι διαταραχές προσωπικότητας είναι ένας τύπος ψυχικών διαταραχών στην οποία ο πάσχων ταλαιπωρείται από ένα αρνητικό πρότυπο σκέψης, λειτουργίας και συμπεριφοράς. Ένα άτομο με διαταραχή προσωπικότητας έχει πρόβλημα στην αντίληψη των καταστάσεων και στην δημιουργία σχέσεων με τους άλλους ανθρώπους. Έτσι προκαλούνται σημαντικά προβλήματα και περιορισμοί στις σχέσεις, τις κοινωνικές δραστηριότητες, την εργασία και το σχολείο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο πάσχων μπορεί να μην συνειδητοποιεί ότι πάσχει από κάποια διαταραχή προσωπικότητας επειδή ο τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς του φαίνεται φυσιολογικός και να κατηγορεί τους άλλους για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει.

Οι διαταραχές προσωπικότητας συνήθως ξεκινούν κατά τα εφηβικά χρόνια ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Οι διαταραχές προσωπικότητας περιλαμβάνουν πολλά είδη και ορισμένα από αυτά μπορεί να γίνουν λιγότερο εμφανή.

Διαταραχές προσωπικότητας – Τα κύρια είδη

Οι τύποι διαταραχών προσωπικότητας ομαδοποιούνται σε τρεις ομάδες, με βάση τα χαρακτηριστικά και τα συμπτώματα που προκαλούν. 

Διαταραχές προσωπικότητας – Ομάδα Α

Σε αυτή την ομάδα οι διαταραχές προσωπικότητας χαρακτηρίζονται από περίεργη, εκκεντρική σκέψη ή συμπεριφορά. Περιλαμβάνουν την παρανοειδή διαταραχή, την σχιζοειδή διαταραχή και σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας.

• Παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας

1. Διάχυτη δυσπιστία και καχυποψία για τους άλλους και τα κίνητρά τους
2. Αδικαιολόγητη πεποίθηση ότι άλλοι προσπαθούν να σας βλάψουν ή να σας εξαπατήσουν
3. Αδικαιολόγητη υποψία για την αξιοπιστία των άλλων
4. Εχθρική και επιθετική αντίδραση σε ασήμαντες προσβολές
5. Εκδικητικότητα
6. Αδικαιολόγητη, επαναλαμβανόμενη υποψία ότι ο σύζυγος ή ο σεξουαλικός σύντροφος είναι άπιστος

• Σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας

1. Έλλειψη ενδιαφέροντος για κοινωνικές ή προσωπικές σχέσεις
2. Περιορισμένη συναισθηματική έκφραση
3. Αδυναμία ευχαρίστησης
4. Απουσία ενσυναίσθησης
5. Απουσία σεξουαλικού ενδιαφέροντος

• Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας

1. Ιδιαίτερο ντύσιμο, σκέψεις, πεποιθήσεις και συμπεριφορά
2. Ψευδαισθήσεις
3. Απουσία συναισθημάτων
4. Κοινωνικό άγχος και δυσφορία στην δημιουργία στενών σχέσεων
5. Έντονη πεποίθηση ότι ο πάσχων μπορεί να επηρεάσει τους άλλους ανθρώπους με τις σκέψεις του
6. Έντονη πεποίθηση ότι ορισμένα περιστατικά ή γεγονότα έχουν κρυμμένα μηνύματα που προορίζονται μόνο για τον πάσχων

Διαταραχές προσωπικότητας – Ομάδα Β

Οι διαταραχές προσωπικότητας της ομάδας Β χαρακτηρίζονται από δραματική, υπερβολικά συναισθηματική ή απρόβλεπτη σκέψη και συμπεριφορά. Περιλαμβάνουν την αντικοινωνική διαταραχή, την οριακή διαταραχή προσωπικότητας, την οιστριονική διαταραχή και την ναρκισσιστική διαταραχή.

• Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας

1. Αδιαφορία για τις ανάγκες ή τα συναισθήματα των άλλων
2. Επίμονα ψέματα, κλοπές και εξαπάτηση των άλλων
3. Επαναλαμβανόμενα προβλήματα με το νόμο
4. Επανειλημμένη παραβίαση των δικαιωμάτων των άλλων
5. Επιθετική, συχνά βίαιη συμπεριφορά
6. Παρορμητική συμπεριφορά
7. Έλλειψη μετάνοιας για οποιαδήποτε ανάρμοστη συμπεριφορά

• Οριακή διαταραχή προσωπικότητας

1. Παρορμητική και ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, όπως το μη ασφαλής σεξ, ο τζόγος ή υπερφαγία
2. Ασταθής και εύθραυστη αυτοεικόνα
3. Ασταθείς και έντονες σχέσεις
4. Κυκλοθυμία
5. Αυτοκτονική συμπεριφορά ή απειλές αυτοτραυματισμού
6. Έντονος φόβος εγκατάλειψης
7. Συνεχή συναισθήματα κενού
8. Συχνές, έντονες εκδηλώσεις θυμού

• Οιστριονική διαταραχή προσωπικότητας

1. Συνεχής αναζήτηση προσοχής
2. Υπερβολικά συναισθηματική, δραματική ή σεξουαλικά προκλητική συμπεριφορά
3. Επιφανειακά, γρήγορα μεταβαλλόμενα συναισθήματα
4. Υπερβολική ανησυχία για την εμφάνιση
5. Έντονη παρερμηνεία των ρομαντικών σχέσεων

• Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας

1. Πίστη ότι ο πάσχων είναι ξεχωριστός και πιο σημαντικός από τους άλλους
2. Συχνές φαντασιώσεις για δύναμη, επιτυχία και ελκυστικότητα
3. Αδυναμία αναγνώρισης των αναγκών και των συναισθημάτων των άλλων
4. Υπερβολή προβολή επιτευγμάτων ή ταλέντων
5. Ανάγκη για συνεχείς επαίνους και θαυμασμό
6. Αλαζονεία
7. Παράλογες προσδοκίες και απαιτήσεις
8. Φθόνος για τους άλλους ή πεποίθηση ότι οι άλλοι σας ζηλεύουν

Διαταραχές προσωπικότητας – Ομάδα Γ

Οι διαταραχές προσωπικότητας ομάδας Γ χαρακτηρίζονται από ανησυχητική, τρομακτική σκέψη ή συμπεριφορά. Περιλαμβάνουν την αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας, την εξαρτημένη διαταραχή προσωπικότητας και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας.

• Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας

1. Υπερβολική ευαισθησία στην κριτική ή στην απόρριψη
2. Αίσθημα ανεπάρκειας και κατωτερότητας
3. Αποφυγή δραστηριοτήτων που απαιτούν διαπροσωπική επαφή
4. Κοινωνικό άγχος και συστολή
5. Ακραία συστολή σε κοινωνικές καταστάσεις και προσωπικές σχέσεις
6. Φόβος αποδοκιμασίας, αμηχανίας ή χλευασμού

• Εξαρτημένη διαταραχή προσωπικότητας

1. Υπερβολική εξάρτηση από τους άλλους και αίσθημα ανάγκης για φροντίδα
2. Υποτακτική συμπεριφορά απέναντι στους άλλους
3. Έλλειψη αυτοπεποίθησης
4. Δυσκολία νέου ξεκινήματος και υλοποίησης στόχων
5. Δυσκολία διαφωνίας με άλλους, λόγω φόβου αποδοκιμασίας
6. Ανοχή σε κακοποιητικές σχέσεις, ακόμη και όταν υπάρχουν άλλες επιλογές

• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας

1. Υπερβολική σημασία στις λεπτομέρειες, την ευταξία και τους κανόνες
2. Ακραία τελειομανία, με αποτέλεσμα την στενοχώρια όταν δεν επιτυγχάνεται
3. Επιθυμία ελέγχου των ανθρώπων, των καθηκόντων και των καταστάσεων
4. Παραμέληση φίλων και ευχάριστων δραστηριότητες λόγω υπερβολικής δέσμευσης στη δουλειά ή σε ένα έργο
5. Αδυναμία απόρριψης σπασμένων ή άχρηστων αντικειμένων
6. Υιοθέτηση τελετουργιών για να “πάνε καλά τα πράγματα”
7. Έντονος έλεγχος στον προϋπολογισμό και τη δαπάνη χρημάτων