Κοινωνική ταυτότητα – Ορισμός και θεωρία
Η κοινωνική ταυτότητα είναι η αίσθηση του ατόμου για το ποιος είναι με βάση την ομάδα όπου ανήκει.
Ο Tajfel (1979) ανέφερεε ότι οι ομάδες (π.χ. κοινωνική τάξη, οικογένεια, ποδοσφαιρική ομάδα κ.λπ.) στις οποίες ανήκαν οι άνθρωποι είναι μια σημαντική πηγή υπερηφάνειας και αυτοεκτίμησης. Οι ομάδες, μας δίνουν μια αίσθηση κοινωνικής ταυτότητας: μια αίσθηση του ανήκειν στον κοινωνικό κόσμο.
Χωρίσαμε τον κόσμο σε «αυτοί» και «εμείς» με βάση μια διαδικασία κοινωνικής κατηγοριοποίησης. Ο Henri Tajfel υποστήριξε ότι τα στερεότυπα (δηλαδή η τοποθέτηση των ανθρώπων σε ομάδες και κατηγορίες) βασίζεται σε μια φυσιολογική γνωστική διαδικασία: την τάση να ομαδοποιούνται πράγματα μαζί. Κάνοντας αυτό τείνουμε να υπερβάλλουμε:
1. στις διαφορές μεταξύ των ομάδων
2. στις ομοιότητες μεταξύ των ομάδων.
Η κεντρική υπόθεση της θεωρίας της κοινωνικής ταυτότητας είναι ότι τα μέλη μιας ομάδας θα αναζητήσουν να βρουν τις αρνητικές πτυχές μιας άλλης ομάδας, ενισχύοντας έτσι την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους.
Οι προκαταλήψεις μεταξύ των πολιτισμών μπορεί να οδηγήσουν σε ρατσισμό και στις ακραίες μορφές του, μπορεί να οδηγήσει σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Με τον ίδιο τρόπο κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους. Βλέπουμε την ομάδα στην οποία ανήκουμε ως διαφορετική από τις άλλες και τα μέλη της πιο όμοια από ότι μπορεί να είναι.
Η κοινωνική κατηγοριοποίηση είναι μια εξήγηση για τις προκατάληψης (δηλαδή τη νοοτροπία του «αυτοί» και «εμείς»).
Παραδείγματα υπο-ομάδων μέσα σε ομάδες
Βόρεια Ιρλανδία: Καθολικοί – Προτεστάντες
Ρουάντα: Χούτου και Τούτσι
Γιουγκοσλαβία: Βόσνιοι και οι Σέρβοι
Γερμανία: Εβραίοι και Ναζί
Πολιτική: Σοσιαλιστές και Συντηρητικοί
Ποδόσφαιρο: Ρεάλ Μαδρίτης και Μπαρτσελόνα
Φύλο: Άνδρες και γυναίκες
Κοινωνική τάξη: Κεφαλαιούχοι και εργατική τάξη
Κοινωνική Ταυτότητα – Τα τρία στάδια
Οι Tajfel και Turner (1979) υποστήριξαν ότι υπάρχουν τρία στάδια αξιολόγησης και δημιουργίας της κοινωνικής ταυτότητας, με την ακόλουθη σειρά.
- Κατηγοριοποίηση
Το πρώτο είναι η κατηγοριοποίηση. Κατηγοριοποιούμε τα αντικείμενα για να τα κατανοήσουμε και να τα αναγνωρίσουμε. Με παρόμοιο τρόπο κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους (συμπεριλαμβανομένου του εαυτού μας) προκειμένου να κατανοήσουμε το κοινωνικό περιβάλλον. Χρησιμοποιούμε κοινωνικές κατηγορίες όπως μαύροι, λευκοί, Αυστραλοί, Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι, φοιτητές και οδηγοί λεωφορείου επειδή είναι χρήσιμες.
Εάν μπορούμε να προσθέσουμε άτομα σε μια κατηγορία, τότε αυτό μας λέει πράγματα για αυτούς τους ανθρώπους, και αντίστοιχα, ανακαλύπτουμε πράγματα για τον εαυτό μας γνωρίζοντας σε ποιες ανήκουμε και ορίζουμε την συμπεριφορά μας ανάλογα τους κανόνες των ομάδων στις οποίες ανήκουμε, καθώς ένα άτομο μπορεί να ανήκει σε πολλές διαφορετικές ομάδες.
- Κοινωνική Ταύτιση
Στο δεύτερο στάδιο, την κοινωνική ταύτιση, υιοθετούμε την ταυτότητα της ομάδας στην οποία θεωρούμε ότι ανήκουμε. Εάν για παράδειγμα έχουμε κατηγοριοποιήσει τον εαυτό μας ως μαθητή, το πιθανότερο είναι ότι θα υιοθετήσουμε την ταυτότητα ενός μαθητή και θα ενεργούμε με τον τρόπο που πιστεύουμε ότι ενεργούν οι μαθητές (και συμμορφώνονται με τους κανόνες της ομάδας).
- Κοινωνική Σύγκριση
Το τελικό στάδιο είναι η κοινωνική σύγκριση. Μόλις κατηγοριοποιήσουμε τους εαυτούς μας ως μέρος μιας ομάδας και έχουμε ταυτιστεί με αυτήν την ομάδα, τείνουμε να την συγκρίνουμε με άλλες. Αν θέλουμε να διατηρηθεί η αυτοεκτίμησή σε υψηλά επίπεδα, θα πρέπει η ομάδα μας να αξιολογείται καλύτερα από τις άλλες.
Αυτό είναι κρίσιμο για την κατανόηση της σημασίας της προκατάληψης, επειδή μόλις δύο ομάδες αυτοπροσδιοριστούν ως αντίπαλοι, αναγκάζονται να ανταγωνιστούν προκειμένου τα μέλη να διατηρήσουν την αυτοεκτίμησή τους.
Επομένως, ο ανταγωνισμός και η εχθρότητα μεταξύ ομάδων δεν είναι μόνο θέμα ανταγωνισμού για πόρους, αλλά και αποτέλεσμα ανταγωνισμού της κοινωνικής ταυτότητας.
Διαβάστε περισσότερα για:
