Α. Αδριανού: Τα παραμύθια μας δείχνουν τον δρόμο της προσωπικής μας υπέρβασης
Η Άννα Αδριανού, ηθοποιός, σεναριογράφος και συγγραφέας, μας μιλάει για την ιστορία και τους συμβολισμούς των παραμυθιών, κάνοντας μια αναδρομή από την Αρχαία Ελλάδα, μέχρι και τον Αλχημιστή του Κοέλλιο.
Τα παραμύθια είναι ίσως τα πιο αρχαία αφηγήματα. Τα βρίσκουμε σε όλους τους λαούς και σε όλες τις εποχές και είναι εντυπωσιακό το πόσο μοιάζουν μεταξύ τους στην δομή, στην ουσία τους, αλλά και στα συμπεράσματα που βγάζουν. Κι αυτό γιατί οι άνθρωποι ακόμα και οι πιο πρωτόγονοι (και ίσως περισσότερο αυτοί) διέθεταν πάντα μέσα στο dna τους και στο ασυνείδητο τους καταγεγραμμένους τους αιώνιους μεγάλους νόμους που αν και αόρατοι διέπουν την ύπαρξη και την ζωή. Και νοιώθοντας τους βαθιά μέσα τους θέλησαν να τους επεξεργαστούν και να τους εκφράσουν.
Τα παραμύθια και το αναπόφευκτο
Κανόνες όπως η πάλη του καλού με το κακό, η θαυματουργή δύναμη της αγάπης αλλά και του φόβου που γεννάει την βία, οι συνέπειες των πράξεων και των σκέψεων μας, από τις οποίες δεν ξεφεύγει κανείς τελικά, η αναπόφευκτη κάθαρση που έρχεται στη ζωή και λύνει τα πάθη των θνητών μέσα από μια δική της δικαιοσύνη. Το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι στα παραμύθια δεν υπάρχει τυχαία σύμπτωση, όλα όσα συμβαίνουν στην ζωή των ηρώων τους είναι ασυμπτωματικά και προκύπτουν μέσα από μια θεία ενορχήστρωση των πεπραγμένων τους μέσα στον χωρόχρονο εκεί όπου που ενώνονται όλες οι υπάρξεις σε ένα απόλυτο Ένα. Γεγονός που επαληθεύεται αργότερα τόσο μέσα από τις θεωρίες του Γιούνγκ, όσο και από την κβαντική φυσική.
Αποσυμβολισμός παραμυθιών
Στην Ελλάδα τα πρώτα παραμύθια είναι οι μύθοι που έγιναν η γενεσιουργός αιτία για τα ομηρικά έπη και για τις τραγωδίες. Ο κύκλος των Ατρειδών, του Τρωικού πολέμου, ο κύκλος του Θησέα αλλά και όλες οι ιστορίες πάνω και γύρω από την γένεση των Θεών, των ημίθεων και του κόσμου δεν είναι παρά ευφάνταστα εξαιρετικά παραμύθια που μέσα από την πλοκή τους συμβολίζουν και εξηγούν την ανθρώπινη εμπειρία για τον κόσμο, τον χρόνο και την ζωή αλλά και τον θάνατο. Αυτά τα ίδια σύμβολα με άλλα ονόματα και με μικρές διαφορές τα συναντάμε και στα παραμύθια των άλλων λαών από την ανατολή ως την δύση. Για αυτό τα παραμύθια έχουν την δύναμη να μας γοητεύουν πάντα όσες φορές κι αν τα διαβάσουμε ή τα ακούσουμε. Γιατί αναγνωρίζουμε στις ιστορίες και στα πεπραγμένα των ηρώων τους, αντιστοιχίες της ζωής του καθενός, τους πόθους και τα πάθη μας. Τους κανόνες που ανακαλύπτουμε ότι διέπουν τις ζωές μας. Και πάνω απ’ όλα βλέπουμε το φως από αλήθειες που ακόμα κι αν δεν τις έχουμε συνειδητοποιήσει, υπάρχουν γραμμένες και φυλαγμένες μέσα στις ψυχές μας.
Μέσα από αυτά αναγνωρίζουμε τις αιτίες από πολλές ταλαιπωρίες που προκύπτουν από τα πάθη μας κι από το ξεστράτισμά μας από το Φυσικό. Γιατί στα παραμύθια όπως και στο Σύμπαν το Φυσικό είναι η αρμονία η καλοσύνη και η αγάπη, όχι σαν απλό συναίσθημα αλλά σαν μια βαθιά απόφαση (όπως γράφει και ο Έριχ Φρομ στην «Τέχνη της Αγάπης») μια απόφαση που έρχεται όχι μόνο από την καρδιά αλλά από το ίδιο το Πνεύμα, από την Ενότητα των υπάρξεων. Με λίγα λόγια η Αγάπη νικά, αλλά μόνο όταν αυτή οδηγήσει τον ήρωα σε μια υπέρβαση. Γιατί τι άλλο μας διηγούνται τα παραμύθια παρά το δρόμο της προσωπικής μας υπέρβασης, αυτής της υπέρβασης που θα κάνει την ζωή μας να αξίζει και νικάει ακόμα και τον θάνατο, κάνοντας τον ασήμαντο. Άλλωστε, ζωή που δεν αξίζει να την χάσεις για κάτι υψηλότερο, για κάτι καλύτερο, για κάτι που αγαπάς… δεν είναι ζωή, παρά επίγειος θάνατος και σήψη. Για αυτό οι ήρωες των παραμυθιών και των μύθων τολμούν, βάζουν στοιχήματα υπαρξιακά με τέρατα, αγωνίζονται με μάγους και θεριά και νικούν χάρη στο μεγάλο ψυχικό τους σθένος. Χάρη στην υπέρβαση του «μικρού» τους εαυτού που ξαφνικά γίνεται μεγάλος.
Ανάλυση γνωστών παραμυθιών
Βλέπουμε ας πούμε στην “Σταχτοπούτα” ότι η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στην μοίρα μας κόντρα στις συνθήκες όταν είναι συνδεδεμένη με την ταπεινότητα και τη δύναμη της πίστης στο καλό φέρνει αναπόφευκτα το καλό τελικά στην ζωή μας.
Στην “Ωραία και το Τέρας”, ανακαλύπτουμε ότι αν καταφέρουμε να αγαπήσουμε το εξωτερικό Τέρας μέσα στο οποίο κρύβεται ένας καλός πρίγκηπας, αν αγαπήσουμε δηλαδή την ουσία ενός πλάσματος πέρα από το κακό περίβλημά του, βοηθάμε αυτή την ουσία και την ομορφιά να βγει στην επιφάνεια.
Στην “Τουραντότ”, παραμύθι της Κίνας που έγινε και όπερα, η σκληρή πριγκίπισσά που παίρνει το κεφάλι όσων προσπαθούν να την παντρευτούν για το θρόνο της, συγκινείται, ερωτεύεται και χαρίζει την ζωή στον απλό νέο που για να της αποδείξει την αγάπη του, δέχεται να πεθάνει για χάρη της.
Στον “Αλχημιστή” του Κοέλλιο ο μικρός βοσκός κάνει ένα τεράστιο ταξίδι ζωής ψάχνοντας έναν θησαυρό που τελικά ήταν δίπλα του από την πρώτη στιγμή αλλά για να τον αναγνωρίσει, χρειαζόταν η εκπαίδευση αυτού του ίδιου του ταξιδιού.
Στο δικό μου παραμύθι “Τα μαγικά δάκρια του Έρωτα”, μια ερωτευμένη αθώα κοπέλα ψάχνει να βρει τον αγαπημένο της που είναι ένας ψεύτικος Μάγος. Η αγάπη της, την κάνει να περάσει μια σειρά από δύσκολες δοκιμασίες με αποτέλεσμα στο τέλος να γίνει η ίδια μια σοφή αληθινή Μάγισσα που διαφεντεύει τα στοιχεία της Φύσης. Να αποκτήσει αυτό που αναζητούσε από εκείνον.
Τα κοινά στοιχεία των παραμυθιών
- Ο πρόλογος
Οι αφηγητές ξεκινούν τις ιστορίες τους με παρόμοιους προλόγους, ακόμη και σε παραμύθια από άλλες χώρες και πολιτισμούς. Το βλέπουμε παντού, από την Κίνα μέχρι τη Χιλή. Αυτές οι τυπικές εισαγωγές λειτουργούν σαν ξόρκι, μαγεύουν το κοινό και το μεταφέρουν αμέσως στο μυστικιστικό βασίλειο του παραμυθιού.
- Καθορισμένοι χαρακτήρες
Από μια γάτα που μιλάει, ντυμένη με εντυπωσιακά κομψά παπούτσια μέχρι την εξόριστη πριγκίπισσα, δεν λείπουν ενδιαφέροντες χαρακτήρες από τα παραμύθια. Οι χαρακτήρες που αντιπροσωπεύουν τον κόσμο αυτών των ιστοριών όμως, δεν φημίζονται για την πολυπλοκότητά τους, καθώς αυτές οι ιστορίες έχουν σχεδιαστεί για παιδιά και τα παιδιά τείνουν να βλέπουν τον κόσμο με ασπρόμαυρους όρους.
Γενικά, οι χαρακτήρες των παραμυθιών μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με απλούς όρους σε καλούς, κακούς και, περιστασιακά, ουδέτερους. Άλλοι αρχετυπικοί χαρακτήρες εμφανίζονται συνήθως σε αυτές τις ιστορίες: θαρραλέοι ήρωες, κακές θετές μητέρες, ζώα που μιλάνε, μάγισσες που τρώνε παιδιά, επιβλητικοί γίγαντες, εργατικά ξωτικά.
- Μαγεία
Τα παραμύθια συχνά αντιπροσωπεύουν τη συνένωση του ανθρώπινου κόσμου, των μυθικών πλασμάτων και του κόσμου των ζώων. Μόνο στη σφαίρα της μαγείας αυτό είναι δυνατό. Οι κανόνες της φυσικής που τηρούμε στον θλιβερό, βαρετό κόσμο μιας καθημερινής πραγματικότητας δεν ισχύουν πλέον. Αντίθετα, τα παραμύθια επιτρέπουν να υπάρχουν μαγικά φασόλια που ξεφυτρώνουν μια σκάλα σε μια μαγική φωλιά γιγάντων στον ουρανό. Αυτό είναι ένα μέρος όπου ένας βάτραχος μπορεί να μεταμορφωθεί σε έναν γοητευτικό πρίγκηπα ή ένα αστραφτερό άρμα επικαλυμμένο με κοσμήματα να μεταμορφωθεί ξανά σε κολοκύθα τα μεσάνυχτα.
- Μια κεντρική σύγκρουση
Η σύγκρουση χρησιμεύει ως η κινητήρια δύναμη μιας ιστορίας. Χωρίς αυτό, έχουμε μια απλή αναφορά ουσιαστικά ασύνδετων γεγονότων. Δεδομένου ότι οι χαρακτήρες στα παραμύθια είναι γενικά μονοδιάστατοι, δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι είναι γεμάτοι συγκρούσεις. Από μεγάλους κακούς λύκους, μέχρι σκληρές θετές αδερφές που βασανίζουν και εκφοβίζουν την αδερφή τους.
- Ηθικό δίδαγμα
Υπάρχει ένας λόγος που αυτές οι ιστορίες είναι τόσο ξεκάθαρα σχεδιασμένες με γνώμονα τα παιδιά. Αυτό συμβαίνει γιατί συνήθως μεταδίδουν ένα ηθικό δίδαγμα. Για παράδειγμα, τα τρία γουρουνάκια μας διδάσκει ότι η τεμπελιά μας προλαβαίνει., ενώ η πεντάμορφη και το τέρας μας διδάσκει να μην κρίνουμε ένα βιβλίο από το εξώφυλλό του.
- Happy Endings
Όπως κάθε καλά κατασκευασμένη ιστορία, τα παραμύθια έχουν κορύφωση και τέλος. Ωστόσο, γενικά, αυτό, τις περισσότερες φορές δεν είναι τραγικό, καθώς έχουν σχεδιαστεί για παιδιά. Υπάρχει μια σαφής προκατάληψη για το αίσιο τέλος.
Στα παραμύθια ισχύει η παρεξηγημένη φράση από τον Κοέλλιο «Όταν θέλουμε πολύ κάτι όλο το σύμπαν συνωμοτεί να το αποκτήσουμε» Μόνο που για να συνωμοτήσει το Σύμπαν πρέπει να αποδείξουμε ότι το αξίζουμε κιόλας. Με μια μεγάλη υπέρβαση.
Διαβάστε περισσότερα για:
